Σε ποιον κάνει καλό το μπλοκάρισμα;

Σύμφωνα με τη Σκακιστική Εγκυκλοπαίδεια (σελ. 377) του Χρήστου Κεφαλή, Kέδρος 2008:

μπλοκάρισμα είναι ο μηχανικός περιορισμός της κινητικότητας των εχθρικών πεσσών. Σχεδόν πάντα αναφέρεται στα πιόνια και πραγματοποιείται με την τοποθέτηση ενός κομματιού στα τετράγωνα αμέσως μπροστά τους. Τον όρο εισήγαγε ο Νίμτσοβιτς, που ανέλυσε το θέμα στο βιβλίο του die Blockade (1925). O όρος χρησιμοποιείται ακόμη όταν δύο πιόνια σταματούν το ένα το άλλο και για θέσεις όπου τα πιόνια δεν έχουν κινητικότητα.

Συνηθέστερα μπλοκάρονται τα ελεύθερα πιόνια του αντιπάλου, ώστε να ακινητοποιηθούν και να γίνουν ακίνδυνα. Ακόμη, μπορεί να μπλοκαριστεί ομάδα πιονιών όπως στη Γαλλική άμυνα τα πιόνια d5 και e6 των μαύρων, όταν τα τετράγωνα εμπρός τους καταληφθούν από αντίπαλα κομμάτια. Πιο κατάλληλο κομμάτι γι’ αυτό το ρόλο θεωρείται ο ίππος, επειδή μπορεί να εκπληρώνει ταυτόχρονα τις άλλες λειτουργίες του.

Το μπλοκάρισμα είναι αποτελεσματικό όταν το κομμάτι που μπλοκάρει μπορεί να διατηρηθεί στη θέση του, ενώ η αντίπαλη πλευρά προσπαθεί με κάθε τρόπο να το εκδιώξει.

Η νίκη του Νίμτσοβιτς με τα λευκά επί του Σάλβε στο τουρνουά του Κάρλσμπαντ (σήμερα Κάρλοβι Βάρι) το 1911 θεωρείται η κλασική παρτίδα όπου ο εμπνευστής της επέδειξε για πρώτη φορά την κεντρική ιδέα και τη λειτουργία του μπλοκαρίσματος, σε συνδυασμό με μια άλλη καινούργια στρατηγική ιδέα, την «υπερπροστασία». (Στο διάγραμμα, από τον ιστότοπο chessgames.com, η θέση πριν από το 17.Ιe5).

Όλα αυτά είναι λίγο-πολύ γνωστά και δείχνουν ότι το μπλοκάρισμα είναι ένας μηχανισμός που ενισχύει τις θέσεις του ισχυρότερου. Καλό γι’ αυτόν που επιβάλλει το μπλοκάρισμα, κακό γι’ αυτόν που το υφίσταται. Όμως… πώς πρέπει να λέμε στα ελληνικά το αποτέλεσμα της ενέργειας του μπλοκαρίσματος;

Αν και υπάρχει ο όρος «αποκλεισμός» που αποδίδει από παλιά στα ελληνικά (κυρίως) το ναυτικό αποκλεισμό (αγγλικά: blockade), έχω την αίσθηση ότι ο Νίμτσοβιτς δεν είχε ακριβώς αυτό κατά νου όταν μετέφερε τον όρο στη σκακιέρα. Παρεμπιπτόντως, είναι ενδιαφέρον ότι μερικοί από τους πιο σημαντικούς ναυτικούς αποκλεισμούς που αναφέρονται στο σχετικό άρθρο της αγγλικής Wikipedia αφορούν σημαντικές στιγμές της ελληνικής ιστορίας, ναυτικής (και όχι μόνο).

Επειδή ακριβώς δεν πρόκειται (συνήθως!) για γενικό αποκλεισμό στη σκακιέρα, αλλά μάλλον για τοπική αδρανοποίηση του αντίπαλου, ο Στράτος Γρίβας προσπαθεί να καθιερώσει από τα βιβλία και τα γραπτά του έναν ελληνικό όρο, τη σταθεροποίηση, και να εξοβελίσει εντελώς οτιδήποτε έχει σχέση με μπλόκο. Μου φαίνεται όμως ότι αυτός ο όρος δεν είναι απολύτως κατάλληλος, επειδή αφενός είναι πολύ γενικός και αφετέρου είναι …μάλλον θετικός (στη φράση «του σταθεροποίησα τη θέση» π.χ. δεν μου μοιάζει να έκανα και τίποτα κακό στον αντίπαλο).

Από την άλλη, θαρρώ ότι το μπλόκο έχει κερδίσει πια το δικαίωμα να το θεωρούμε εντελώς ελληνική λέξη, «καθαγιασμένη» θα μπορούσε ίσως να πει κάποιος και από μπλόκα όπως της Κοκκινιάς. Γι’ αυτό, στα σκακιστικά βιβλία που επιμελούμαι πρότεινα και χρησιμοποίησα μερικές φορές τον όρο μπλοκάδα. Ο παίκτης μπλοκάρει τον αντίπαλο, που παθαίνει ή βρίσκεται σε μπλοκάδα. Τι είναι η μπλοκάδα; Κάτι κακό, όπου…(η συνέχεια στην αρχή του άρθρου).

Θα με ενδιέφερε όμως ποια είναι η δική σας γνώμη ως σκακιστών και αναγνωστών. Και… μη βιάζεστε, δεν τελειώσαμε: Πώς θα πούμε αυτόν που μπλοκάρει (δεν μας κάνει μάλλον ο «μπλοκέρ» ή «μπλοκαδόρος» από το βόλεϊ, επειδή η δουλειά εκείνη έχει μάλλον διαφορετική, αντεπιθετική λογική) –και πώς θα πούμε το θύμα της σταθεροποίησης, μπλοκάδας, ή ό,τι άλλο προτείνετε;