Η αναθεώρηση του καταστατικού της ΕΣΣΝΑ

Η τετραετία 2004-2008 ήταν θυελλώδης στα διοικητικά της ΕΣΣΝΑ, καθώς σημαδεύτηκε από δύο αρχαιρεσίες, τρεις διαφορετικές διοικήσεις, αναστάτωση και αναταραχή. Όπως γνωρίζουν οι αναγνώστες, πολλά από αυτά είναι αναμενόμενα επειδή, πώς να το κάνουμε, η Ένωση των Σκακιστικών Σωματείων του Νομού Αττικής είναι μια ένωση με ιδιαιτερότητες. Ακόμη και στη Γενική Συνέλευση των πρόσφατων αρχαιρεσιών, όπου υπήρξαν προβλήματα στην κατανομή των εδρών, ήταν πάνδημο το αίτημα προς την ισχυρή διοίκηση που αναδείχθηκε να προχωρήσει το ταχύτερο σε τροποποίηση του καταστατικού (δείτε το εδώ).

Μία από τις πρώτες ενέργειες της νέας διοίκησης ήταν επομένως ο ορισμός μιας διαπαραταξιακής ειδικής επιτροπής αναθεώρησης του καταστατικού, από τους Πέτρο Κολυβά (τέως πρόεδρο της ΕΣΣΝΑ, ως πρόεδρο της επιτροπής), Γιάννη Γαλάνη (σημερινό πρόεδρο της ΕΣΣΝΑ), Οδυσσέα Βαζελάκη (τέως πρόεδρο και σήμερα μέλος του ΔΣ της ΕΣΣΝΑ), Χρήστο Γκορίτσα (νομικό και σημερινό γραμματέα της ΕΣΣΝΑ) και Παν. Δρεπανιώτη (τέως αντιπρόεδρο της ΕΣΣΝΑ) για να εισηγηθεί τις απαραίτητες προσαρμογές στο καταστατικό με βάση τις πρόσφατες εμπειρίες αλλά και τις μελλοντικές προκλήσεις.

Η επιτροπή συνεδρίασε χτες για πρώτη φορά, καθόρισε το χρονοδιάγραμμα των διαδικασιών μέχρι την καταστατική Γενική Συνέλευση που θα είναι, μέσες-άκρες, το εξής:

• 12 Μαρτίου: Ημερίδα παρουσίασης και συζήτησης επί των προτάσεων της επιτροπής.
• 9 Απριλίου: Εξέταση της εισήγησης της επιτροπής από το ΔΣ της ΕΣΣΝΑ και διαμόρφωση της τελικής πρότασης, προκήρυξη της καταστατικής Γενικής Συνέλευσης.
• 24 Μαΐου: Καταστατική Γενική Συνέλευση

Το αρχικό έργο της επιτροπής θα πρέπει να ολοκληρωθεί και να κοινοποιηθεί πριν από την ημερίδα, αλλά η επιτροπή θα συνεδριάσει και μετά την ημερίδα για να ενσωματώσει στην πρότασή της και τις χρήσιμες ιδέες που ενδεχομένως θα ακουστούν εκεί.

Στη χτεσινή συνεδρίαση συμφωνήσαμε ότι όσο μεγαλύτερη θα είναι η ενεργή ανάμιξη των σωματείων και των σκακιστών στην προκαταρκτική συζήτηση, τόσο καλύτερο θα είναι και το τελικό αποτέλεσμα. Για το σκοπό αυτό, ανοίγοντας  ένα πρώτο βήμα συζητήσεων, παρουσιάζω σήμερα από αυτό το άρθρο τις σημειώσεις εργασίας (πατήστε εδώ) από την πρώτη συνεδρίαση της επιτροπής μας. Υπογραμμίζω ότι είναι σημειώσεις εργασίας (δηλαδή δεν έχουν καν φτάσει ακόμη στο επίπεδο της τελικής εισήγησης).

Ενδεικτικά αναφέρω επίσης ότι συζητώντας κατά τη χτεσινή συνεδρίαση, επισημάναμε ενδεικτικά ως πολύ κρίσιμα θέματα για τις επόμενες συνεδριάσεις:

• τη σαφέστερη διατύπωση των όρων της εφαρμογής της απλής αναλογικής (π.χ. πώς θα διασφαλιστεί μαθηματικά ότι η πρώτη παράταξη δεν θα παίρνει λιγότερο από το 50% των εδρών όταν έχει πάρει πάνω από το 50% των ψήφων, πόσοι σταυροί θα πρέπει να μπαίνουν στα ψηφοδέλτια, αν υπάρχει η δυνατότητα να επεκταθεί η αιρετότητα και σε άλλες, π.χ. τις περιφερειακές επιτροπές, και με ποιες αρμοδιότητες και υποχρεώσεις)
• τις διαδικασίες συγκρότησης και τη διασαφήνιση των αρμοδιοτήτων και των υποχρεώσεων των μελών του ΔΣ (π.χ. μέχρι πότε θα μπορεί να είναι άκαρπη η ψηφοφορία για την εκλογή προέδρου, ποιος είναι ο ελάχιστος αριθμός θέσεων που θα πρέπει οπωσδήποτε να καλύπτονται και τι θα γίνεται διαφορετικά, πόσες συνεχόμενες και πόσες συνολικές απουσίες των μελών θα επιτρέπονται πριν αντικατασταθούν)
• τις διαδικασίες έγκρισης απολογισμών και την αποσύνδεσή τους από την άμεση συνέχιση της διοίκησης (π.χ. με αυτόματη διαδικασία μομφής που θα απαιτεί θετική ψήφο για να ισχύσει αν δεν εγκριθεί ο απολογισμός)
• τα κριτήρια για το δικαίωμα ψήφου των σωματείων-μελών

Η επόμενη συνεδρίαση της επιτροπής ορίστηκε για τις 22/1 (7 μ.μ.) στον Πανελλήνιο.

Μια ένωση με ιδιαιτερότητες

Η Ένωση Σκακιστικών Σωματείων Ν. Αττικής (ΕΣΣΝΑ), που έχει προκηρύξει τις τακτικές αρχαιρεσίες της για την Κυριακή 2 Νοεμβρίου, είναι ένα θεσμικό όργανο με ιδιαιτερότητες. Εϊναι καταρχάς μια ένωση που καλύπτει περιοχές τεσσάρων νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων στην ευρύτερη πρωτεύουσα, με πολύ διαφορετικές τοπικές κοινωνίες και σκακιστικές κοινότητες. 

Εκπροσωπεί 68 ενεργά σκακιστικά σωματεία και τμήματα, σχεδόν το ένα τρίτο των σωματείων της χώρας (και μάλιστα με πιο αυστηρά κριτήρια από αυτά που χρησιμοποιεί η ΕΣΟ, η Ελληνική Σκακιστική Ομοσπονδία). Η παρεμβατικότητά της όμως σε πανελλήνιο σκακιστικό επίπεδο είναι δυσανάλογα ασθενέστερη προς τον αριθμό αυτό, αφού ακόμη και σήμερα ο σημαντικότερος οικονομικός πόρος της είναι η επιχορήγηση από την ΕΣΟ, πολύ χαμηλότερη συγκριτικά με άλλες ενώσεις που εδώ και χρόνια έχουν μεταφέρει στις έδρες τους το κέντρο βάρους του ελληνικού σκακιού. Για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις βέβαια, η συγκεκριμένη επιχορήγηση (που συχνά αποτελεί το συντριπτικό ποσοστό των ετήσιων εσόδων της) δύσκολα φθάνει σε πενταψήφιο αριθμό ευρώ —με άλλα λόγια είναι χαμηλότερη από τον προϋπολογισμό τουλάχιστον καμιά δεκαριάς σωματείων της περιοχής της αρμοδιότητάς της και ανάλογος με τον εβδομαδιαίο τζίρο ενός συνοικιακού μίνι-μάρκετ.

Θέλουμε πραγματικά την αποκέντρωση;

Παρά τη διάχυτη εντύπωση στο σκακιστικό χώρο ότι η ελληνική σκακιστική ομοσπονδία και οι ενώσεις είναι αντιδημοκρατικοί φορείς συνάθροισης καρεκλοκένταυρων και λοιπών παραγόντων (άποψη που ίσως δικαιολογείται καμιά φορά από δυσνόητες αποφάσεις ή δυσεξήγητες πρακτικές), το θεσμικό πλαίσιό τους είναι, σε γενικές γραμμές, από τα πιο προοδευτικά στον αθλητικό χώρο.

Η ίδια η ΕΣΟ ήταν και παραμένει (από όσο γνωρίζω, τουλάχιστον) η μοναδική αθλητική ομοσπονδία που υιοθέτησε εξαρχής το έστω ισχυρά ενισχυμένο σύστημα αναλογικής που προβλέπεται από τον αθλητικό νόμο 2725/1999. Χάρη στο σύστημα αυτό, υπήρξε εκπροσώπηση της αντιπολίτευσης και στις δύο αρχαιρεσίες που έγιναν από την καθιέρωσή του. Άλλες ομοσπονδίες ακολουθούν τη σταυροδοσία σε ενιαία λίστα υποψηφίων που λειτουργεί ουσιαστικά σαν ισχυρότατα πλειοψηφικό και σπάνια εκλέγονται με αυτό εκπρόσωποι των αντιπολιτευόμενων απόψεων.

Κεντρικά, από την ΕΣΟ, ξεκίνησαν επίσης οι προσπάθειες περιφερειακής αποκέντρωσης με την ΕΣΣΒΕ της Βόρειας Ελλάδας στις αρχές της δεκαετίας του 1980, για να ακολουθήσει η ΕΣΣΝΑ στην Αττική μερικά χρόνια αργότερα. Η ΕΣΣΝΑ μάλιστα είναι (πάλι από όσο γνωρίζω) το μοναδικό αθλητικό συλλογικό όργανο του μεγέθους αυτού στην Ελλάδα που υιοθέτησε εξαρχής την απλή αναλογική (σχεδόν απόλυτα απλή –απλώς δεν ακολουθεί το «μεγαλύτερο υπόλοιπο»).  Σήμερα λειτουργούν, με μεγαλυτερη ή μικρότερη αποδοτικότητα, με μεγαλύτερα ή μικρότερα προβλήματα, τοπικές ενώσεις σκακιστικών σωματείων σε σχεδόν όλες τις ευρύτερες περιφέρειες της χώρας.

Στο παρελθόν είχαν γίνει συζητήσεις και για τη θεσμική αποκέντρωση με μετατροπή της ΕΣΟ σε ομοσπονδία Ενώσεων από ομοσπονδία συλλόγων. Έμπρακτα άλλωστε η ΕΣΟ μοιάζει τα τελευταία χρόνια να μην μπορεί να λειτουργήσει παρά σε αυτό το κεντρικό επίπεδο και να έχει αναθέσει (για άλλους, «εγκαταλείψει») όλες τις περιφερειακές δραστηριότητες στις αρμοδιότητες των ενώσεων. Η ελλιπής θεσμική κατοχύρωση αυτής της έμπρακτης αποκέντρωσης όμως δημιουργεί διάφορα προβλήματα στην πράξη: Από τον τομέα της χρηματοδότησης των περιφερειακών διοργανώσεων, τη σύγχυση αρμοδιοτήτων, τη διαφοροποιημένη νομιμοποίηση, τα τις διαφοροποιήσεις στα εκλογικά συστήματα, το εκλογικό σώμα,  τις θητείες των ενώσεων και διάφορα άλλα.

Το κυριότερο πρόβλημα όμως για τη θεσμική μετατροπή της ΕΣΟ σε ομοσπονδία ενώσεων ήταν πως σύμφωνα με τον Ν.2725/99, κάθε Ένωση θα έπρεπε να έχει μία ψήφο. Αυτό δημιουργούσε, τουλάχιστον στο σκάκι, θέματα εκπροσώπησης και πραγματικής νομιμοποίησης.

Ο νόμος 3262/2004 όμως, στο άρθρο 30 παρ 2, ορίζει πλέον ότι η εκπροσώπηση των ενώσεων στις αρχαιρεσίες των ομοσπονδιών είναι ανάλογη με τον αριθμό των σωματείων της ένωσης, και έτσι έχει αρθεί ένα σημαντικό εμπόδιο για τη θεσμική ολοκλήρωση της αποκέντρωσης.

Ο νόμος που θα αλλάξει το ελληνικό σκάκι;

Με την πρόσφατη νομοθετική τροποποίηση του Ν2725/1999 σε διάφορα σημεία, άλλαξαν και τα λεγόμενα πριμ εισαγωγής σε ΑΕΙ για τους κορυφαίους σκακιστές και σκακίστριες. Πολύ καλή συζήτηση για το θέμα αυτό διεξάγεται στο ιστολόγιο του Γάτου του Σρέντινγκερ (παρακολουθήστε την εδώ).

Μια νέα ρύθμιση στα πλαίσια αυτών των τροποποιήσεων θα μπορούσε να έχει συνέπειες που θα αλλάξουν ριζικά την εικόνα ολόκληρου του ελληνικού σκακιού τα επόμενα χρόνια. Πρόκειται για τη μοριοδότηση των πρωταθλητών των πανελλήνιων σχολικών αγώνων, και μάλιστα με το ίδιο 10% που παίρνουν και οι πρωταθλητές νέων.

Μέχρι σήμερα οι πανελλήνιοι σχολικοί αγώνες δεν ήταν τίποτε περισσότερο από μια καλή μαζική εκδήλωση με μειωμένο χρόνο σκέψης, τα αγωνιστικά αποτελέσματα της οποίας δεν υπολογίζονται καν για το εθνικό σύστημα αξιολόγησης και δεν ισχύουν για απονομή κατηγοριών, τίτλων κ.λπ.